Er doet zich al een aantal jaren een fenomeen voor in de Nederlandse politiek en in het bijzonder in de Tweede Kamer, te weten volksvertegenwoordigers die in de praktijk niet volledig als volksvertegenwoordigers functioneren maar meer als werknemers van hun politieke partij. Zie bijvoorbeeld de manier waarop VVD en PvdA hun Tweede Kamerleden tijdens het kabinet Rutte II in het gareel hebben gehouden en houden.
Wat je ziet is dat in politieke partijen een beperkte groep bepaalt wie er op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer komt (met vaak een bijzondere rol hierin van de lijsttrekker), en als je niet 100% binnen de partijlijn blijft (strakke fractiediscipline) is er een grote kans dat je dan de volgende keer niet meer op de lijst wordt geplaatst.
Het resultaat van dit fenomeen is dat veel Tweede Kamerleden min of meer werknemer van hun politieke partij zijn in plaats van volksvertegenwoordiger, en dat de fractiediscipline mede hierdoor heel hoog kan worden opgevoerd, tot bij wijze van spreken tot kadaverdiscipline aan toe. Nog een gevolg van dit fenomeen is dat menigeen een verandering van baan van parlementslid naar staatssecretaris of minister als beloning ziet of als promotie ambieert, en om die “promotie” te kunnen krijgen werken ze graag mee aan het inruilen van hun volksvertegenwoordigers rol voor een rol als werknemer van hun politieke partij of nog een stap verder een rol als afdwinger van fractiediscipline (chief whip). Zie bijvoorbeeld de aanstelling van Martijn van Dam als staatssecretaris, en de manier waarop hij vertelt heeft over zijn “promotie” tot staatssecretaris. En de tomeloze ambitie van Ard van der Steur om minister te worden toen hij Tweede Kamerlid was. Juist de functie van Tweede Kamerlid / volksvertegenwoordiger zou de hoogste status moeten hebben in een democratie als de onze.
Schrijver dezens heeft nog niet helemaal zicht op hoe dit probleem op te lossen. Het zou mogelijk een structuurwijziging vergen. Er dient mijns inziens echter een evenwicht gevonden te worden tussen het werken met politieke partijen en een compleet individualistisch systeem (het andere uiterste), we moeten namenlijk ook weer niet het kind met het badwater weggooien. Transparantie als veel geprezen waarde van communicatie zou hierbij een probaat middel kunnen zijn. De huidige gang van zaken speelt zich teveel af in de schaduw van het politieke proces, te weten de achterkamertjes.
Waar zoal op letten in deze:
- Politici weten nu vaak heel goed wat er leeft op de vierkante kilometer in Den Haag. De burgers op hun beurt willen graag dat de politici goed weten wat er leeft in de samenleving en daar een antwoord op formuleren.
- Er is veel kennis in de samenleving, hoe kunnen we de boel zo organiseren dat die kennis door de politiek beter benut wordt?
- Hoe kunnen politieke partijen alle kennis in hun partij en aan de randen van hun partij benutten?
- In plaats van dat veel gesmoord wordt door de fractiediscipline is het zaak dat bevordert wordt dat dappere, onbevangen politici met lef een eigen en onderscheidend geluid laten horen.
- Aandachtspunt is ook dat er een veracademisering van de politiek heeft plaats gevonden, in de Tweede Kamer zitten tegenwoordig bijna alleen maar mensen die een HBO of WO opleiding voltooid hebben. In de huidige Tweede Kamer zul je bijvoorbeeld weinig lassers of productiemedewerkers vinden.
– Verder is het zo dat het soms een wedstrijdje is wie de meeste rapporten om de oren van de tegenstander kan gooien (wie heeft de meeste rapporten gelezen en wie kent al die rapporten het beste).
- Sommigen schetsen ook nog eens een soort tweedeling in de Nederlandse samenleving tussen de hoger opgeleiden en de lager opgeleiden. Hoe kunnen we die kloof verkleinen en slechten?
Dit overziend is een oproep op zijn plaats om een meer duale werkwijze te hanteren in de relatie parlement en regering. Vanuit diverse partijen komen opmerkingen in die richting. Het zijn oproepen om één van de essentiële kenmerken van een goed functionerende democratie in beschouwing te nemen. Daarmee wordt tevens een beroep gedaan op de kennis in de samenleving. Het is een logische consequentie van de toegenomen mondigheid en kennis van burgers. De maatschappelijke kwesties zijn tegenwoordig complexer dan ooit; hiermee omgaan vergt benutting van kennis vanuit alle hoeken van de samenleving. Landsbeleid moet blijven steunen op een bundeling en benutting van praktische ervaring, hier ligt een schone taak voor onze volksvertegenwoordigers.
Zo beschouwd is het tevens een oproep om de communicatielijnen meer te gebruiken en impliciet meer open te stellen i.p.v. die te smoren in fractiediscipline. Ook in andere maatschappelijke sectoren kan de oproep voor open communiceren i.p.v. gesloten communiceren meer en meer worden gehoord.
Afrondend, mijns inziens moet er een einde komen aan het doorgeschoten fenomeen Tweede Kamerlid als werknemer van zijn of haar politieke partij, en is het zaak dat we weer volksvertegenwoordigers hebben en krijgen die het zijn van volksvertegenwoordiger weer zien als belangrijkste functie in een goed werkende democratie.
Of daarvoor een cultuur verandering nodig is, of een structuur verandering, of beide, dat is de vraag.
Groet Gerrit Hartholt
Linkedin:
https://nl.linkedin.com/in/gerrithartholt/nl
Biografie:
http://gerrithartholt.blogspot.nl/2013/12/biografie-gerrit-hartholt.html
P.S.1 Naar verluidt is het salaris van een Tweede Kamerlid circa €7.500 netto per maand, en is het wachtgeld van een Tweede Kamerlid circa €3.500 netto per maand, dit tenzij hier binnen de politieke partij waar zij lid van zijn andere afspraken over gemaakt zijn. (Bron een radio uitzending.) Indien iemand nadere informatie heeft, dan graag.
P.S.2 Tijdens Rutte 2 (en mogelijk eerder ook al) deed zich het fenomeen wachtgeld zitten voor, te weten een x aantal Tweede Kamerleden deden geen poging om het kabinet Rutte 2 ten val te brengen, dit zodat ze langer in de Tweede Kamer zouden kunnen zitten (incl salaris) en meer wachtgeld rechten zouden opbouwen.
